Σήμερα δεν έχουμε παρά να αφιερώσουμε την ημέρα σε τέσσερις εμβληματικές μορφές, που μέσω των λόγων και των έργων τους, επηρέασαν σημαντικά τον χάρτη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η 10η Δεκέμβρη είναι ημέρα επίσημα αφιερωμένη στα δικαιώματα των ανθρώπων, καθώς από το 1948, έχει οριστεί να γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στη μνήμη της Οικουμενικής διακήρυξης από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ. Πέρα από το τυπικό της ημέρας, η εμπορία των ανθρώπων, η εργασιακή εκμετάλλευση, η φτώχεια, η πείνα, η θανατική ποινή βρίσκονται εκεί έξω, για να μας υπενθυμίζουν πως στην πραγματικότητα, πολλά από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα δεν θεωρήθηκαν ποτέ δεδομένα.
Για την ακρίβεια, σήμερα ζουν σε συνθήκες σκλαβιάς τουλάχιστον 27 εκατομμύρια άνθρωποι, αριθμός που εκτιμάται από την humanrights.com, ότι είναι υπερδιπλάσιος της εποχής που γνώριζε άνθηση το δουλεμπόριο. Πολλοί είναι οι άνθρωποι που μέχρι και σήμερα, δεν αντιλαμβάνονται τα βασικά τους δικαιώματα με αποτέλεσμα να μην προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως σύμφωνα με έρευνα, το 90% των ανθρώπων δεν μπορούν να αναφέρουν πάνω από τρία από το σύνολο των τριάντα ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
Ο κατάλογος εξάλειψης πολλών ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μακρύς. Σημασία έχει πέρα από τις μορφές εκμετάλλευσης που παραβιάζουν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα, να εμπνευστούμε από προσωπικότητες που βοήθησαν μέσα από την δράση τους στη δημιουργία και την εξασφάλιση πολλών από τα δικαιώματα που έχουμε σήμερα. Ένας από τους μεγαλύτερους υπέρμαχους της ειρηνικής αντίστ
ασης στην καταπίεση είναι ο Μαχάτμα Γκάντι, ο οποίος περιέγραφε τη μη βία ως τη “μεγαλύτερη δύναμη που που έχει στη διάθεσή της η ανθρωπότητα. Είναι πιο δυνατή και από το πιο ισχυρό όπλο καταστροφής που κατασκεύασε ο άνθρωπος”.
Ο μεγάλος υπέρμαχος της ειρηνικής αντίστασης στην καταπίεση, Μαχάτμα Γκάντι
Συγκεκριμένα, ο μεγάλος πολιτικός και πνευματικός ηγέτης του 20ου αιώνα τιμάται στην Ινδία ως ο πατέρας του έθνους, καθώς υπήρξε πρωτοπόρος στην εφαρμογή της αρχής Σατιάγκρα- της αντίστασης στην τυραννία με τη μαζική μη βίαιη ανυπακοή των πολιτών. Με σκοπό την απελευθέρωση της Ινδίας από την ξένη κυριαρχία, ο Γκάντι προχώρησε σε πολλές εθνικές μη βίαιες εκστρατείες για την διεύρυνση των δικαιωμάτων των γυναικών, την ανακούφιση των φτωχών, την εξάλειψη του άδικου συστήματος των καστών, την οικοδόμηση θρησκευτικής και εθνικής αρμονίας.
Πολλές μορφές υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τον νεότερο μέχρι τον Νέλσον Μαντέλα αναγνωρίζουν τον Γκάντι ως πηγή έμπνευσης των αγώνων τους για επίτευξη ίσων δικαιωμάτων για τον λαό τους. Παρόλο που φυλακιζόταν συχνά για τη δράση του ο Γκάντι, το 1947 πέτυχε τον σκοπό του όταν η Ινδία κέρδισε την ανεξαρτησία της από την Βρετανία. Μάλιστα, λόγω του πνευματικού και ηθικού του αναστήματος, αποκαλείται Μαχάτμα, που σημαίνει “μεγάλη ψυχή”. Μια ακόμη αναγνωρισμένη προσωπικότητα προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί ο Νέλσον Μαντέλα ο οποίος ενέπνευσε με την αφοσίωση του στις ελευθερίες του λαού του, πολλούς υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.
Ο Νέλσον Μαντέλα γίνεται πηγή έμπνευσης για όλη την ανθρωπότητα
Γεννημένος στη Νότιο Αφρική, ο Νέλσον Μαντέλα, το 1944, γίνεται μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), και εργάζεται ενεργά για την εξάλειψη των πολιτικών του απαρτχάιντ του κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος. Μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια της δίκης του για τις ενέργειες του, διακήρυξε: “Πάλεψα ενάντια στην κυριαρχία των λευκών, πάλεψα και ενάντια στην κυριαρχία των μαύρων. Αυτό που επιθυμώ είναι το ιδανικό μιας ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι συμβιώνουν αρμονικά και απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών. Είναι ένα ιδανικό το οποίο ελπίζω να ζήσω και να το πραγματοποιήσω αλλά εάν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω”.
Μετά τις αποφυλακίσεις του και την εντεινόμενη μάχη κατά της καταπίεσης, το 1994 ορκίζεται ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, ένα αξίωμα που διατήρησε μέχρι το 1999. Στα χρόνια της προεδρίας του, η χώρα άφησε πίσω της την διακυβέρνηση από μια μειονότητα και το απαρτχάιντ, κερδίζοντας διεθνή αναγνώριση για την προάσπιση εθνικής και διεθνούς συμφιλίωσης. Ο νεότερος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς υπέρμαχους της μη βίαιης κοινωνικής αλλαγής τον 20ο αιώνα.
Γεννημένος στην Ατλάντα της Τζόρτζια, το 1955 μαζί με άλλους ακτιβιστές πολιτικών δικαιωμάτων συνελήφθησαν στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, αφού ήταν οι πρωτεργάτες ενός μποϋκοτάζ εναντίον της εταιρείας συγκοινωνιών, η οποία επέβαλλε στους έγχρωμους επιβάτες της να παραχωρούν τις θέσεις τους στους λευκούς και οι ίδιοι να στέκονται όρθιοι ή να κάθονται στο πίσω μέρος των λεωφορείων.
Ο αγωνιστής της κοινωνικής αλλαγής χωρίς βία, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ
Για τα επόμενα δέκα χρόνια, ο Κινγκ έδινε πολλές ομιλίες, οργανώνοντας μη βίαιες διαμαρτυρίες και μαζικές διαδηλώσεις, προκειμένου να εστιάσει στις φυλετικές διακρίσεις για να γίνει έκδηλη η ανάγκη θέσπισης μιας νομοθεσίας πολιτικών δικαιωμάτων για την προστασία των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών. Με την βίαιη απάντηση της λευκής αστυνομίας στα ειρηνικά αιτήματα των διαμαρτυριών του, το κίνημα που ενέπνευσε ο Κινγκ ήταν τόσο δυνατό ώστε το 1964 το Κογκρέσο θέσπισε το Νόμο περί Πολιτικών Δικαιωμάτων.
Η ζωή και το έργο του γνωστού υπέρμαχου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμβολίζουν τον δρόμο προς την ισότητα και την κατάργηση των διακρίσεων. Όπως δήλωνε ο ίδιος, όσο υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των έγχρωμων στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1960, “Η αδικία οπουδήποτε απειλεί τη δικαιοσύνη παντού”. Κινητήρια δύναμη του χάρτη ελευθεριών της Οικουμενικής Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπήρξε ως πρόεδρος και μέλος της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Ελέανορ Ρούζβελτ. Γεννημένη στη Νέα Υόρκη και παντρεμένη με τον ανερχόμενο πολιτικό Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, αρχίζει να εμπλέκεται σημαντικά στα κοινά.
Η Ελέανορ Ρούζβελτ, μεγάλη προασπίστρια της κοινωνικής δικαιοσύνης
Με βασικά θέματα την προάσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, η ίδια προήγαγε μέσω του αγώνα της, ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες, τους Αφροαμερικανούς και για τους εργαζομένους την εποχή της μεγάλης οικονομικής ύφεσης. Η Ρούζβελτ μιλούσε με θάρρος ενώ υποστήριξε δημόσια τη Μαριάν Άντερσον όταν το 1939, απαγορεύτηκε στην έγχρωμη τραγουδίστρια να τραγουδήσει στο Κονστιτιούσον Χολ της Ουάσινγκτον εξαιτίας του χρώματός της. Η Ελέανορ Ρούζβελτ φρόντισε ώστε η Άντερσον να τραγουδήσει στα σκαλιά του Λίνκολν Μεμόριαλ αντ΄ αυτού, δημιουργώντας μια εικόνα έμπνευσης με το προσωπικό της θάρρος.
Η κληρονομιά των λόγων και των έργων της κάνει έντονη την παρουσία της στα συντάγματα πολυάριθμων χωρών και στη διεθνώς εξελισσόμενη διεθνή νομολογία που τώρα προστατεύει τα δικαιώματα των ανδρών και των γυναικών σε όλο τον κόσμο. Κανείς δεν μπορεί να παραλείψει, αναφερόμενος στα ανθρώπινα δικαιώματα, τον σφοδρό πολέμιο των θρησκευτικών διωγμών του 18ου αιώνα στη Γαλλία, Βολτέρο. Όπως ο ίδιος έγραψε, “Διαφωνώ με όσα λες αλλά θα υπερασπιστώ ακόμα και με τη ζωή μου, το δικαίωμα σου να τα λες”
Υπάρχουν άνθρωποι που με τη σκέψη και το έργο τους βελτίωσαν τον κόσμο μας. Η αναφορά τους θα μπορούσε να πάρει μεγαλύτερη έκταση, η παρούσα όμως θα μπορούσε να αποτελέσει έστω έμπνευση για όλους εκείνους που έχουν αφοσιωθεί στον σκοπό των οικουμενικών δικαιωμάτων. Όπως έλεγε και ο Τόμας Τζέφερσον, “ Η φροντίδα της ανθρώπινης ζωής και της ευτυχίας και όχι η καταστροφή τους είναι ο πρωταρχικός και μοναδικός θεμιτός στόχος της καλής διακυβέρνησης”. Ας συγκρατήσουμε τη συγκεκριμένη φράση μια ημέρα όπως η σημερινή.
