Η σχέση που έχουμε με το χρήμα μαρτυρά τον χαρακτήρα μας

Ένας αντικειμενικός ορισμός της έννοιας του…
χρήματος θα μπορούσε συνοπτικά να καταγραφεί ως εξής: « Το χρήμα είναι κάθε είδος, αντικείμενο ή αποτιμωμένη μορφή που είναι γενικά αποδεκτό ως τρόπος πληρωμής για αγαθά, υπηρεσίες και χρέη σε μια συγκεκριμένη χώρα ή ένα συγκεκριμένο κοινωνικό – οικονομικό περιβάλλον .»

Η σχέση του ανθρώπου βέβαια με αυτό υπερβαίνει κατά πολύ τον ορισμό αυτόν αφού είναι εντελώς υποκειμενική. Η στάση μας απέναντι στα χρήματα επηρεάζεται από τον πολιτισμό μέσα στον οποίο μεγαλώνουμε, από το κράτος στο οποίο ζούμε και τις κοινωνικές – οικονομικές του συνθήκες, από την εκπαίδευσή μας, από την οικογένειά μας καθώς επίσης από την προσωπικότητά μας και τα προσωπικά μας βιώματα.
Προσδίδουμε λοιπόν ιδιότητες σε αυτό, και αναπτύσσουμε συμπεριφορές σε σχέση με αυτό που είναι εντελώς προσωπικές. Η διαχείρισή του μπορεί να είναι για κάποιους μία εντελώς λογική διαδικασία σε σχέση με την κάλυψη των αναγκών και επιθυμιών του, αλλά για κάποιους άλλους μπορεί να χαρακτηριστεί ιδιόμορφη, μη λογική έως και παράλογη.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτές τις διαφορές θα πρέπει να μελετήσουμε τις ψυχολογικές ανάγκες που είναι συνδεδεμένες με το χρήμα στην δική μας πολιτισμική πραγματικότητα. Εκτός από την βασική ανάγκη της επιβίωσης η οικονομική ευμάρεια είναι συχνά συνδεδεμένη με την ανάγκη για ασφάλεια, δύναμη και επιτυχία, αγάπη και ελευθερία.
Η Ανάγκη για Ασφάλεια.
Σε κάποιους ανθρώπους η αίσθηση της ασφάλειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την απόκτηση χρημάτων. Αυτή η σχέση είναι μονοσήμαντη, δηλαδή όσο περισσότερα χρήματα αποταμιεύει κανείς, τόσο πιο ασφαλής αισθάνεται. Σταδιακά η απόκτηση του χρήματος μετατρέπεται σε ένα είδος «ασφαλούς κάστρου» όπου κανείς αισθάνεται προστατευμένος από οποιοδήποτε άγχος.
Ο άνθρωπος αυτός απομονώνεται από τους κοντινούς ανθρώπους που τον περβάλλουν αφού δεν αντιλαμβάνεται πλέον τις σχέσεις ως πηγή ασφάλειας . Ίσα – ίσα οι άλλοι μπορεί να τον εκμεταλλευτούν ,να τον πονέσουν, όπως επίσης και να τον απορρίψουν. Σε ακραίες περιπτώσεις η εμμονική αποταμίευση χρημάτων γίνεται η μοναδική πηγή ικανοποίησης και ασφάλειας ενώ αναπτύσσεται μια παρανοϊκή σχέση με τον κόσμο. Είναι οι άνθρωποι που ζουν στην φτώχια ενώ στην πραγματικότητα είναι πάμπλουτοι, χωρίς να μπορούν να ευχαριστηθούν τίποτα άλλο στην ζωή τους.
Η Ανάγκη για Δύναμη
Τα χρήματα μπορούν βέβαια να εκπροσωπούν δύναμη. Αφού ο κάτοχός τους έχει την δυνατότητα να αγοράσει αγαθά, υπηρεσίες αλλά και την αφοσίωση και την πίστη άλλων ανθρώπων, εύκολα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ως μέσο για την απόκτηση ισχύος, επιτυχίας και ελέγχου των άλλων. Μπορεί επίσης κάποιος να εκμεταλλευτεί την ματαιοδοξία και απληστία των οικείων του προσώπων, να δωροδοκεί και να εξαγοράζει έως και τους αντιπάλους του δημιουργώντας έτσι μια αίσθηση απόλυτου ελέγχου και δύναμης. Χάνοντας την αίσθηση του μέτρου μπορεί να θεωρήσει κανείς τον εαυτό του παντοδύναμο και να αντιμετωπίζει τους άλλους ως αντικείμενα και όχι άτομα με συναισθήματα και ανάγκες.
Η Ανάγκη για Αγάπη
Για κάποιους τα χρήματα μπορούν να λειτουργούν ως υποκατάστατο της αγάπης. Μπορούν να τα προσφέρουν απλόχερα δημιουργώντας μια πολυτελή ζωή στους αγαπημένους τους προσπαθώντας έτσι να εξαγοράσουν την αγάπη , την αφοσίωση , και τα συναισθήματά τους. Βέβαια αυτό δεν είναι ποτέ εφικτό και εάν πέσει κανείς σε αυτή την παγίδα καταδικάζει τον εαυτό του στην απόλυτη συναισθηματική απομόνωση.
Ιδιαίτερα επικίνδυνο είναι όταν εγκλωβίζονται οι γονείς σε μια τέτοια πλάνη. Στην προσπάθειά τους να παρέχουν στα παιδιά τους υλικά αγαθά, ακριβά σχολεία, υπέροχα σπίτια κ.λπ. χάνουν τον ποιοτικό χρόνο μαζί τους καθώς και την ευκαιρία της δημιουργίας βαθύτερης συναισθηματικής σχέσης.
Η Ανάγκη για Ελευθερία
Η πλέον συνήθης και ίσως, η περισσότερο κοινωνικά αποδεκτή ιδιότητα του χρήματος, είναι η σύνδεσή του με την προσωπική ελευθερία. Εφ’ όσον έχει κανείς πολλά χρήματα μπορεί ελεύθερος πια να ασχολείται με την οικογένειά του, τα ενδιαφέροντά του, τα hobbies του, να διαθέτει τον χρόνο του όπως ο ίδιος ορίζει και επιθυμεί, χωρίς τους περιορισμούς της αμειβόμενης εργασίας. Αυτό είναι το όνειρο και η επιδίωξη των περισσοτέρων ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση βέβαια ελλοχεύει ο κίνδυνος της ανίας, και της κατάθλιψης, τελικά, αφού η αίσθηση της ικανότητας, της αυτοεκτίμησης, της δυνατότητας της προσωπικής ανέλιξης, χτίζονται στον καθένα μας συνήθως από άλλους παράλληλους παράγοντες, όπως η δημιουργικότητα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η ικανότητα διατήρησης ουσιαστικών και οικείων σχέσεων κ.α.
Όταν λοιπόν βρίσκεται κανείς στην κατάσταση που έχει χάσει μέρος ή ολόκληρο το εισόδημά του (κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά στις μέρες μας), δεν αντιμετωπίζει απλώς ένα πρόβλημα επιβίωσης, αλλά κλονίζονται και οι βεβαιότητες που κάλυπταν τις συναισθηματικές του ανάγκες έως σήμερα. Έρχεται λοιπόν αντιμέτωπος με συναισθήματα όπως άγχος, θυμός, θλίψη, ζήλεια των οποίων η κατάληξη μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη. Όμως, η αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρίσης, όπως άλλωστε και κάθε κρίσης, διαφέρει σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Όσο μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση έχει κανείς, οικείες και υποστηρικτικές σχέσεις με τους άλλους, ικανότητα για αυτενέργεια, ικανότητα να αντέξει το άγχος, τόσο πιο γρήγορα μπορεί να αξιοποιήσει και άλλες νέες δυνατότητές του, που ίσως, έως σήμερα, δεν χρειάστηκε να ανακαλύψει.
Διαταραχές που σχετίζονται με τα χρήματα.
Οι συχνότερες διαταραχές που έχουν σχέση με τα χρήματα είναι ο τζόγος, η εμμονική αποταμίευση καθώς και οι εμμονικές αγορές
Ο τζόγος είναι μια διαταραχή που εμπίπτει στις διαταραχές της εξάρτησης και συνδέεται άμεσα με το οικογενειακό περιβάλλον, καθώς και την παρορμητικότητα, την ανησυχία, την αίσθηση της ανίας, την κατάθλιψη, και την μοναξιά. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτή την διαταραχή χρειάζονται θεραπεία σε εξειδικευμένο πλαίσιο.
Οι άνθρωποι που αγοράζουν υλικά αγαθά με εμμονικό τρόπο συνήθως προσπαθούν να ανακουφίσουν τις αγωνίες τους μέσα από την διαδικασία των αγορών. Έχουν μάθει από μικρή ηλικία ότι οι αγορές παρέχουν μια ανακούφιση από την αγωνία και το άγχος. Μόλις όμως τελειώσουν με την διαδικασία αυτή αναζητούν την επόμενη στιγμή που θα φτάσουν ξανά στην ίδια ευχαρίστηση.
Η εμμονική αποταμίευση σχετίζεται άμεσα με την αίσθηση της ασφάλειας, όπως έχει ήδη αναφερθεί.
Η Υγιής Σχέση με το Χρήμα.
Όλοι μας μπορούμε να διατηρήσουμε μια υγιή σχέση με το χρήμα, εφόσον αναγνωρίσουμε ποιες προσωπικές μας ανάγκες προσπαθούμε να καλύψουμε με αυτό, αναδιαρθρώσουμε τις προτεραιότητές μας, και αναζητήσουμε και άλλους τρόπους ώστε να καταφέρουμε αυτό που αναζητάμε. Με αυτόν τον τρόπο, σίγουρα δεν θα γίνουμε πλουσιότεροι, αλλά θα κατακτήσουμε την προσωπική μας συναισθηματική ισορροπία.