Λάμπρος Μπούκλης “Παραγωγική ανασυγκρότηση μέσω κυκλικής οικονομίας (Circular Economy)”

Την ύστατη ώρα για την οικονομική επιβίωση της χώρας μας, η παραγωγική ανασυγκρότηση και η υιοθέτηση ενός απτού και αποδεκτού από την Ε.Ε. βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο να συνάδει με την Ελληνική πραγματικότητα, αποτελεί το ζητούμενο. 

Συγκυριακά, μία σημαντική ευκαιρία παρουσιάζεται για την χώρα μας καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το 2014 έχει ξεκινήσει την νομοθετική προπαρασκευή για την επίσημη στροφή σε μία Κυκλική Οικονομία (Circular Economy). Ήδη δημοσιεύοντας τον Απρίλιο τον σχετικό Οδικό Χάρτη και θέτοντας μόλις πριν λίγες ημέρες, σε τρίμηνη διαβούλευση, το σχέδιο της, σε συμφωνία με την στρατηγική Europe 2020, θέτει ως στόχο την επίσημη εφαρμογή νομοθετημένων πλαισίων και δράσεων, σε επίπεδο Ε.Ε., εντός του 2015.

Στόχος, της Κυκλικής Οικονομίας, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή,  αποτελεί, η γενικότερη βιώσιμη χρήση των πόρων (resource management), αγγίζοντας πέρα από την διαχείριση των αποβλήτων, το σύνολο σχεδόν των τομέων της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Η συνύπαρξη καινοτόμου επιχειρηματικότητας, νέας τεχνολογίας και Πολιτικής με όραμα και στοχοθεσία, είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. σε εθνικό επίπεδο.

Η μη βιώσιμη χρήση των πόρων προκαλεί αφενός περιβαλλοντική ζημία και αφετέρου οδηγεί σε ένα αναπτυξιακό και  οικονομικό αδιέξοδο σε παγκόσμια κλίμακα. Η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται με αυξανόμενους ρυθμούς  χρησιμοποιώντας το ισοδύναμο του ενάμιση (1,5) πλανήτη μας, ως προς την ισοδύναμη αξία των φυσικών πόρων για την παγκόσμια οικονομική και αναπτυξιακή δραστηριότητα αλλά και για να απορροφήσει τα παραγόμενα απόβλητα.

Το 2030 το ποσοστό αυτό εκτιμάται ότι θα ανέλθει στους δύο πλανήτες. Έχουμε αποδεδειγμένα ξεπεράσει τους ρυθμούς και τα συνεπακόλουθα όρια ανάπτυξης που ο ένας και μοναδικός πλανήτης, δύναται να μας παρέχει. Ο Ο.Η.Ε. προβλέπει ότι ο παγκόσμιος ανθρώπινος πληθυσμός θα αυξηθεί από επτά σε εννέα δισεκατομμύρια την περίοδο 2011-50.

Η ετήσια κατανάλωση ορυκτών, ορυκτών καυσίμων και βιομάζας αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, φθάνοντας τα 140 εκατομμύρια τόνους. Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα του συνδυασμού της αύξησης: του παγκόσμιου πληθυσμού, του διαθέσιμου εισοδήματος, της αυξανόμενης ποικιλίας διαθέσιμων προϊόντων αλλά και της ολοένα μικρότερης διάρκεια ζωής του προϊόντος.

Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχετική έκθεση της: μπορούμε να έχουμε, σε παγκόσμια κλίμακα, τουλάχιστον το ίδιο βιοτικό επίπεδο, όπως σήμερα, χρησιμοποιώντας μόνο το ένα δέκατο των πόρων που χρησιμοποιούνται την τρέχουσα χρονική περίοδο.

Η Ευρώπη εξαρτάται περισσότερο από τους εισαγόμενους πόρους από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο. Σαράντα τοις εκατό όλων των υλικών που χρησιμοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι εισαγόμενα. Για ορισμένους στρατηγικούς πόρους, όπως μεταλλεύματα και τρόφιμα, το ποσοστό είναι ακόμη υψηλότερο. Βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων θα ωφελήσει την οικονομία αλλά και την ασφάλειά μας.

Αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων κατά τριάντα τοις εκατό, θα αυξήσει το κοινοτικό ΑΕΠ κατά 1% και θα δημιουργήσει δύο εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας στην ΕΕ  έως το 2030, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για να το επιτύχουμε αυτό απαιτείται αλλαγή στον σχεδιασμό προϊόντων, έμφαση στην αποφυγή δημιουργίας αποβλήτων και στην βέλτιστη επαναχρησιμοποίηση τους. Η αποδοτική και αποτελεσματική χρήση των πόρων, τόσο στην παραγωγή όσο και στην εφοδιαστική αλυσίδα, θα μειώσει τις εξαρτήσεις και θα επιφέρει εξοικονομήσεις στο κόστος υλικών, προϊόντων και προσφερόμενων υπηρεσιών.

Η ορθολογική σχεδίαση και εφαρμογή της Κυκλικής Οικονομίας, στην χώρα μας, θα μπορούσε να δημιουργήσει, με την εκμετάλλευση των προβλεπόμενων και χρηματοδοτούμενων Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, της τρέχουσας περιόδου, νέες καινοτόμες και εξωστρεφείς επιχειρηματικές δραστηριότητες και νέες θέσεις εργασίας, όπως ήδη συμβαίνει σε επιμέρους χώρες της Ε.Ε (π.χ. Αγγλία, Ολλανδία, Γερμανία).

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, το 2011 παρήχθησαν στην χώρα μας 35 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων (κάθε είδους) ενώ το 2020 προβλέπει η Κυβέρνηση να ξεπερνούν τα 39 εκατομμύρια (αναμένοντας ίσως, συνδυασμένη αύξηση πληθυσμού και ΑΕΠ).  Η αξιοποίηση τους, ως εν δυνάμει πόροι, θα μπορούσε άμεσα να μετατρέψει τα απόβλητα σε οικονομικούς πόρους, να προσδώσει κινητικότητα και νέες θέσεις εργασίας στην Ελληνική οικονομία και άμεσα να χρηματοδοτήσει συμβατές, με την αυτάρκεια και την κυκλική οικονομία δράσεις όπως η ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων αντί της πρόσκαιρης επιδότησης χρήσης πετρελαίου. Φυσικά εξαιρετικής σπουδαιότητας παραμένει η οριστική στροφή στις ΑΠΕ και στις οικονομικά προσιτές, πλέον, νέες τεχνολογίες που τις συνοδεύουν.

Επίσης, οι λεγόμενες πράσινες προμήθειες στο Δημόσιο (Green Public Procurement), όπως η Ε.Ε. προδιαγράφει θα συνεισφέρουν στην επέκταση της κυκλικής οικονομίας και της συνεπακόλουθης αυτάρκειας στον δημόσιο τομέα της χώρας, χρησιμοποιώντας ανταγωνιστικά και καινοτόμα Ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Η διαχείριση και δη η δημιουργική αξιοποίηση των αστικών στερεών αποβλήτων (με ποσοστό συμμετοχής 16% στην συνολική παραγωγή αποβλήτων ανά την Ελληνική επικράτεια το 2011), του τομέα των κατασκευών (με ποσοστό 4%), της γεωργίας/κτηνοτροφίας (με ποσοστό 31%) των βιομηχανικών και λοιπών αποβλήτων  (με κυρίαρχο ποσοστό συμμετοχής 49%),  και η χρήση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών σε τριτογενείς τομείς της οικονομίας όπως οι μεταφορές, η ναυτιλία, ο τουρισμός σε συνδυασμό με την καινοτόμο παροχή προϊόντων ως υπηρεσιών, την επέκταση του χρόνου ζωής των προϊόντων και την δημιουργία κοινόχρηστων δικτύων προϊόντων και υπηρεσιών (sharing platforms) αποτελούν ενδεικτικούς τομείς και κερδοφόρα μοντέλα κυκλικής οικονομίας, από υφιστάμενες και πολυάριθμες, “start up”, επιχειρήσεις εντός και εκτός της Ε.Ε.

Ας αναλογιστούμε, ως ένα απλό παράδειγμα, τα περίπου έντεκα εκατομμύρια τόνους γεωργικά και κτηνοτροφικά απόβλητα που παράχθηκαν το 2011. Θα μπορούσαν να έχουν μαζικά χρησιμοποιηθεί για παραγωγή υψηλής ποιότητας λιπάσματος, βιοαερίου αλλά και εξειδικευμένα για παραγωγή  αιθέριων ελαίων, φαρμάκων, καλλυντικών και λοιπών άλλων κερδοφόρων επιχειρηματικά εφαρμογών, με ανταποδοτικά οφέλη και για γεωργούς και κτηνοτρόφους.

Την ίδια ώρα που η Ε.Ε. σε κεντρικό επίπεδο, αναζητά και σχεδιάζει το νέο και ανταγωνιστικό μοντέλο ανάπτυξης, μέσω της κυκλικής οικονομίας με αιχμές την έρευνα, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα η χώρα μας δεν πρέπει να χάσει και αυτή την ευκαιρία για ανασύνταξη και ανασυγκρότηση, Είναι εφικτό βάσει λεπτομερούς σχεδίου και συναφών δράσεων, εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, συνδυάζοντας χωρίς αγκυλώσεις και ιδεοληψίες (κάθε χρωματισμού), συμπληρωματικά και την λεγόμενη κοινωνική – συνεταιριστική οικονομία, με την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Περαιτέρω ανάλυση εφαρμογών και δυνατοτήτων της κυκλικής οικονομίας, θα παρουσιαστεί από ξένους και Έλληνες ομιλητές στην διεθνή επιστημονική ημερίδα που διοργανώνει η Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (www.eedsa.gr) την Παρασκευή 12 Ιουνίου στην Αθήνα, με την παρουσία και του Προέδρου του International Solid Waste Association (www.iswa.org).

——————————————

Ο Λάμπρος Μπούκλης, MSc, (1966), εκφράζει  πάντα προσωπικές απόψεις και θέσεις, είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων σε θέματα Αειφορίας από το 1997 και έχει συνεργαστεί με εταιρείες όπως: Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Χαλυβουργεία Ελλάδος, Alpha Bank, EFG Eurobank, Σωληνουργεία Κορίνθου, KORRES, British Airways, κλπ.

Μέλος Δ.Σ. του ΙΝΕΜ.org με έδρα την Γερμανία, Μέλος Δ.Σ. της ΕΕΔΣΑ – εκπρόσωπος στην Task Force “Resource Management” του ISWA , ενώ παράλληλα εκπονεί μεταπτυχιακή, εφαρμοσμένη έρευνα σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων ως πόρων και περιφερειακής κυκλικής οικονομίας στο Πολυτεχνείο του ‘Ααχεν και στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, αντίστοιχα.