Χρυσή αλυσίδα στο λαιμό, δύο smartphone στο τραπέζι, τα κλειδιά της Mercedes στο χέρι. Κάπως έτσι είναι η εικόνα του ιδανικού άντρα στη νότια Ευρώπη. Ενώ στη Γερμανία οι γυναίκες φιλοσοφούν μεγαλόφωνα για να εξηγήσουν περίεργες αντρικές συμπεριφορές αναποφασιστικότητας, εσωστρέφειας και ντροπής, ο homo balcanicus δεν αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα.
Γυναικεία πρότυπα από τη …ναφθαλίνη
Τα χαρακτηριστικά του παραπέμπουν σε αυτό που λέμε ‘μάτσο’. Η ερευνήτρια Γκαμπριέλα Σούμπερτ έσκυψε πάνω σε αυτόν τον τύπο άνδρα και μας τον παρουσιάζει. «Κατά την γνώμη μου», λέει, «ο homo balcanicus είναι ο άνδρας που προέκυψε μέσα από την κατάρρευση του κομμουνισμού, και μάλιστα από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Πρόκειται για άνδρες που εκμεταλλεύτηκαν τις χαοτικές συνθήκες και την πολιτική αλλαγή και κατόρθωσαν να πλουτίσουν με διάφορους και αμφιλεγόμενους τρόπους».
Αυτοί οι τρόποι δεν είναι πάντα νόμιμοι. Πολλοί από αυτήν τη νέα ελίτ προέρχονται από το περιβάλλον των σωματοφυλάκων, των γκάνγκστερ, των πολεμικών τεχνών. Φορούν κομψά κουστούμια, είναι μοντέρνοι, όμως το πρότυπο γυναίκας που αναζητούν βρίσκεται στη ναφθαλίνη. «Από τη μια χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, από την άλλη καλλιεργούν συμπεριφορές μάτσο για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των γυναικών, οι οποίες είναι όμως σεξιστικές», λέει η ερευνήτρια.
Οι γυναίκες που προσελκύουν εμφανίζονται ως σεξοβόμβες, προτάσσουν το αποκαλυπτικό πλούσιο μπούστο τους προς τέρψη οφθαλμών του homo balcanicus.
Αυτά τα πρότυπα δεν είναι άγνωστα σε δυτικές χώρες, αλλά στη Νοτιοανατολική Ευρώπη οι γυναίκες εμφανίζονται πιο πρόθυμες να προσαρμοστούν στα γούστα του μάτσο, από το στιλ των ρούχων που θα φορέσουν, μέχρι του τι θα μαγειρέψουν.
Πατριαρχική δομή
Βέβαια πίσω από τον συγκεκριμένο ρόλο των φύλων κρύβεται μια βαθιά παράδοση, αυτή της πατριαρχικής κοινωνίας. Η Γκαμπριέλα Σούμπερτ την περιγράφει ως μια πολύ αυστηρά οργανωμένη κοινωνική δομή όπου ο άνδρας είναι ο αναμφισβήτητος αρχηγός. Οι οικογένειες συνενώνονται σε δύσκολες οικονομικές περιόδους για να επιζήσουν. Ακόμη και σήμερα βλέπουμε τέτοιες οικογένειες στην Αλβανία ή στο Κοσσυφοπέδιο. Ο γυναικείος ρόλος είναι αυτός της μητέρας, στην καλύτερη περίπτωση της μητέρας αγοριού. «Όταν ένα πατέρας δεν έχει γιο», λέει η Σούμπερτ, «είναι ένας ελλειμματικός πατέρας. Γιατί το γενεαλογικό δέντρο πρέπει να έχει συνέχεια».
Αλλά ούτε και ο κλασσικός ρόλος της γυναίκας στη σοσιαλιστική Νοτιοανατολική Ευρώπη έχει ουσιαστικά αλλάξει, συνεχίζει η Γερμανίδα ερευνήτρια. Ναι μεν οι γυναίκες εργάζονταν ολόκληρο το ωράριο στη φάμπρικα ή στο γραφείο, αλλά όταν γύριζαν στο σπίτι είχαν όλο το νοικοκυριό στο κεφάλι τους και την ανατροφή των παιδιών. Ο homo balcanicus ήταν για υψηλότερες απασχολήσεις ακόμη κι αν πρόκειται για τη μπυρίτσα του μπροστά στην τηλεόραση, την ώρα που η γυναίκα του έπρεπε να πλύνει.
Σήμερα σε αυτές τις κοινωνίες η γυναίκα θα πρέπει να κερδίζει καλά λεφτά, να είναι η τέλεια μητέρα και νοικοκυρά και να είναι ερωτική. Κι όλα αυτά ακόμη και 20 χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Όμως οι ρόλοι και τα πρότυπα μεταλλάσσονται σταδιακά. Σήμερα οι γυναίκες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον κόσμο αλλιώς, ταξιδεύουν περισσότερο και εκπληρώνουν τις προσωπικές τους προσδοκίες. Κι όσο περισσότερο ο ‘μάτσο’ εμμένει πεισματικά στην προστασία των κεκτημένων του, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει να βρει σύντροφο και να κατακτήσει.
