Η άφιξη του Αϊ-Βασίλη, κάθε πρώτη του χρόνου, επιβαρύνει με μια επιπλέον ευθύνη τους γονείς: την επιλογή του πρωτοχρονιάτικου δώρου. Ευθύνη διόλου ασήμαντη, αν σκεφτεί κανείς την τεράστια ποικιλία παιχνιδιών που διατίθενται στην αγορά για παιδιά όλων των ηλικιών. Μέσω την τηλεόρασης κυρίως, οι εταιρείες παιχνιδιών έχουν επιμελώς φροντίσει, μήνες πριν, να προβάλουν τα προϊόντα τους. Έτσι, τα περισσότερα παιδιά, επηρεασμένα από τις διαφημίσεις, ή τους εξίσου παιχνιδο-καταναλωτικούς φίλους τους, έχουν προαποφασίσει ποιο παιχνίδι επιθυμούν και φροντίζουν συνήθως να δηλώσουν σαφώς, προφορικώς ή εγγράφως, την επιλογή τους. Τα περιθώρια προσωπικής επιλογής φαντάζουν μάλλον στενόχωρα για τον γονιό-Αϊ-Βασίλη.
Δεδομένου ότι τα παιδιά περνούν και πρέπει να περνούν το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου παίζοντας, το ζήτημα που ανακύπτει είναι με βάση ποια κριτήρια θα πρέπει τελικά να γίνει η επιλογή του παιχνιδιού. Φαίνεται πως δύο παράγοντες προέχουν:
- Ο παράγοντας που αφορά την επιλογή παιχνιδιού από το ίδιο το παιδί: ΕΠΙΘΥΜΙΑ
Tο παιχνίδι να είναι επιθυμητό και να ευχαριστεί το παιδί -και εδώ είναι που παρεμβαίνουν τα Μ. Μ. Ε., φροντίζοντας, η μαγεία της εικόνας και του ήχου να κάνει και το πιο πληκτικό παιχνίδι να φαντάζει απίστευτα θελκτικό και άρα επιθυμητό από το παιδί-καταναλωτή. Ωστόσο, συνετό θα ήταν, κάποια παιχνίδια να έχουν εκ των προτέρων αποκλειστεί από τη λίστα των παιδικών επιλογών, όχι δια απαγορεύσεων του τύπου «αυτό αποκλείεται!» αλλά ως μη ανταποκρινόμενα στις προδιαγραφές των παιχνιδιών της οικογενείας, στη βάση κριτηρίων τα οποία οφείλουμε να έχουμε ήδη επακριβώς προσδιορίσει στο παιδί: «δεν θα έχουμε στο σπίτι μας παιχνίδια βίας, εφόσον κανείς μας δεν είναι βίαιος» ή «δεν θα αγοράζουμε παιχνίδια για έναν μόνο παίκτη, αφού μας αρέσει να παίζουμε όλοι μαζί» (απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια, όντως να μην είμαστε βίαιοι και όντως να επιθυμούμε να παίζουμε με το παιδί!). Σε ορισμένα δε παιχνίδια, τα οποία εμπίπτουν στις οικογενειακές προδιαγραφές αλλά υπερβαίνουν μακράν το οικογενειακό βαλάντιο, καλό θα ήταν να συζητήσουμε με το παιδί για το υψηλό κόστος του παιχνιδιού και να ζητήσουμε ενδεχομένως τη συμμετοχή του στα έξοδα, με χρήματα από τις οικονομίες του, εφόσον οπωσδήποτε επιθυμεί το συγκεκριμένο πανάκριβο δώρο.
- Ο παράγοντας που αφορά την επιλογή παιχνιδιού από τον ενήλικα: ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Να υπάρχει δυνατότητα μέσω του παιχνιδιού το παιδί να αποκομίσει κάποιο όφελος. Ο παιχνίδι θα πρέπει να αναπτύσσει τις γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού, να βοηθά στην υγιή συναισθηματική του ανάπτυξη. Θα πρέπει ακόμη να εκπληρώνει κάποιους στόχους, δεδομένης της ηλικίας και του εξελικτικού σταδίου στο οποίο βρίσκεται το παιδί.
Έτσι, στις πολύ μικρές ηλικίες, οι δραστηριότητες που απαιτούν τα παιχνίδια πρέπει να εστιάζουν στην ανάπτυξη της οπτικοχωρικής αντίληψης, του οπτικοκινητικού συντονισμού, της αισθητηριακής αντίληψης, της ανάπτυξης των λεπτών κινήσεων,. του λόγου και της ακοής. Αργότερα οι στόχοι αλλάζουν ποσοτικά αλλά, κυρίως, ποιοτικά: τα παιχνίδια πρέπει να στοχεύουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, στην ομαδικότητα, αλλά και στην ανάπτυξη της δομής του λόγου, στην εξάσκηση περισσότερο περίπλοκων κινήσεων, κ.λπ.
Σε κάθε ηλικία, καλό θα είναι να απαιτείται η ενεργός συμμετοχή του παιδιού, για να μπορεί το παιχνίδι να λειτουργήσει ή να συνεχιστεί. Όμορφα παιχνίδια που απαιτούν απλώς το γύρισμα ενός διακόπτη για να τεθούν σε λειτουργία και κάνουν τα υπόλοιπα μόνα τους, αφήνοντας το παιδί να παρακολουθεί αμέτοχο την εξέλιξη του παιχνιδιού, δεν έχουν να προσφέρουν πολλά και γρήγορα καταλήγουν στο πατάρι. Το παιχνίδι πρέπει να ζουλιέται, να βιδώνεται, να κουμπώνεται, να συνδυάζεται, να πατιούνται διακόπτες και κουμπιά, να ακούγεται, να παρατηρείται, να ακολουθούνται οι κανόνες και οι οδηγίες του, να παρέχει επιβράβευση, αλλά και να «τιμωρεί» με κακή επίδοση τους παραβάτες.
Λίγο πριν βγείτε στην αγορά λοιπόν για τα δώρα της πρωτοχρονιάς, καλό θα είναι να λάβετε υπόψη σας τα εξής:
Ø Επειδή τα ‘χρήσιμα’ παιχνίδια (αυτά που συμβάλλουν στην ευρύτερη γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού) με την πρώτη ματιά δεν είναι τόσο δελεαστικά, για να κινητοποιήσετε το παιδί θα πρέπει, ως γονείς, να αναλάβετε τον ενεργό ρόλο του πρώτου συμπαίκτη, βοηθώντας το αρχικά να καταλάβει τις οδηγίες και εν συνεχεία να αποκτήσει πραγματικό ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο παιχνίδι. Εμπλακείτε λοιπόν στο παιχνίδι του, εφόσον βέβαια το παιδί επιθυμεί πράγματι κάτι τέτοιο, και μεταδώστε του τον ενθουσιασμό σας, γνώσεις και πληροφορίες.
Ø Προκειμένου να αποφασίσετε εάν το δώρο που ενδιαφέρει εσάς ή το παιδί σας είναι κατάλληλο και για την ηλικία του, σκόπιμο είναι να ελέγξετε τη συσκευασία του δώρου. Στις περισσότερες συσκευασίες αναγράφεται η ηλικία στην οποία απευθύνεται το συγκεκριμένο προϊόν. Οι κατασκευαστές τους γνωρίζουν καλά τις ανάγκες του παιδιού στα διάφορα εξελικτικά στάδια. Ωστόσο, μένει σ΄ εσάς να αξιολογήσετε τις ιδιαιτερότητες (ικανότητες και αδυναμίες) του δικού σας παιδιού και να κρίνετε εάν όντως το δώρο ‘της ηλικίας του’ του ταιριάζει.
Ø Για να αποφευχθούν οι –συχνά- παράλογες απαιτήσεις των παιδιών για πολύ ακριβά δώρα, είναι χρήσιμο να ενημερώνουμε εκ των προτέρων το παιδί για το ύψος του χρηματικού ποσού που μπορούμε να διαθέσουμε και να του ζητούμε να το σεβαστεί. Εάν στην οικογένεια υπάρχουν περισσότερα από ένα παιδιά, θα πρέπει το συνολικό χρηματικό ποσό που προορίζεται για δώρα να ισομοιραστεί, για να μην αισθανθεί κανένα από τα παιδιά ότι αδικήθηκε.
Ø Ένα δώρο μπορεί να λειτουργήσει ταυτόχρονα ως σημαντικός ενισχυτής των προσπαθειών που καταβάλλει το παιδί στο σχολείο. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει βέβαια να έχει προηγηθεί μία συμφωνία μεταξύ γονέα και παιδιού, βάσει της οποίας, η επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου θα έχει ως αποτέλεσμα την επιβράβευση μέσω ενός δώρου. Να θυμάστε, ότι για να τηρηθεί η συμφωνία θα πρέπει να οριστούν εξαρχής και με σαφήνεια, τόσο ο προς επίτευξη στόχος και το δώρο που θα ακολουθήσει, όσο και η χρονική στιγμή στην οποία αυτό θα αγοραστεί.
Την περίοδο των Χριστουγέννων τα περισσότερα παιδιά συγκεντρώνουν ένα μεγάλο αριθμό δώρων. Η συνήθης, δικαιολογημένη τους αντίδραση είναι η εξής: ασχολούνται με το καθένα από αυτά για λίγη ώρα και μετά, λόγω της αυξημένης περιέργειάς τους, ανοίγουν, περιεργάζονται και ασχολούνται για λίγο με το επόμενο. Προκειμένου να αποφευχθεί το φαινόμενο αυτό, είναι σκόπιμο –αν και όχι πάντα εφικτό- τις περιόδους των γιορτών οι γονείς να κρατούν ορισμένα δώρα και να τα εμφανίζουν στα παιδιά ένα- ένα και μετά τη μεσολάβηση ενός ικανοποιητικού χρονικού διαστήματος, στο οποίο το παιδί θα έχει προλάβει να ασχοληθεί αρκετά με το προηγούμενο δώρο. Εάν δεν τα καταφέρετε ωστόσο, μετά το τέλος των εορτών, συζητήστε με το παιδί και ζητήστε του να επιλέξει ποια από τα δώρα του θέλει να κρατήσει για τον Ιανουάριο, για παράδειγμα. Τα υπόλοιπα, θα απομακρυνθούν σε μια κούτα στο πατάρι, ως το Φεβρουάριο, όπου θα επιλεγούν εκ νέου τα παιχνίδια που το παιδί επιθυμεί για το μήνα.
