Τον Καρυοθραύστη, συνέθεσε ο Τσαϊκόφσκι και γύρω στα Χριστούγεννα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά παράλληλα με την όπερα Iolanta του στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης και συγκεκριμένα στις 18 Δεκεμβρίου 1892. Αρχικά δεν έτυχε της αναγνώρισης που έχει σήμερα. Δεν ήταν αναγνωρισμένο ως σπουδαίο έργο μέχρι τη δεκαετία του 1950, όταν ο George Balanchine εκ νέου άλλαξε τη χορογραφία και έγινε μια μεγάλη διεθνή επιτυχία. Η πρώτη παράσταση στο εξωτερικό δόθηκε 42 χρόνια αργότερα, στο Λονδίνο το 1934. Από τότε έχουν γίνει πολλές παραστάσεις σε όλο τον κόσμο, με αρκετές διασκευές στη χορογραφία, καθώς ο κάθε χορογράφος προσπαθεί να δώσει τη δική του εκδοχή της ιστορίας, πάντα μέσα στα πλαίσια του πρωτότυπου κειμένου.
Ο Καρυοθραύστης είναι μπαλέτο σε δύο πράξεις και τρεις σκηνές του Ρώσου συνθέτη Πιότρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι. Ο Τσαϊκόφσκι συνέθεσε το έργο το 1892 βασιζόμενος στη διασκευή του παραμυθιού Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών του Ε. Τ. Α. Χόφμαν από τον Αλέξανδρο Δουμά. Η πρωτότυπη χορογραφία είναι του Λεβ Ιβανόφ.
Η ιστορία;
Η ιστορία αναφέρεται στο δώρο που έκανε στη μικρή Κλάρα ο νονός της, ο Ντροσελμάγιερ, την παραμονή των Χριστουγέννων σε μια μικρή Γερμανική πόλη. Ήταν ένας κινούμενος στρατιώτης, που λειτουργεί ως καρυοθραύστης. Όταν η γιορτή τελειώνει και οι καλεσμένοι φεύγουν, η Κλάρα μπαίνει στο ήσυχο σαλόνι για να κοιμίσει τον καρυοθραύστη. Καθώς το ρολόι χτυπά μεσάνυχτα, το κορίτσι αποκοιμάται και μεταφέρεται σε έναν παραμυθένιο κόσμο. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο μεγαλώνει μαγικά, όλα τα παιχνίδια, ανάμεσά τους και ο καρυοθραύστης, ζωντανεύουν και ρίχνονται στη μάχη με μεγάλα ποντίκια που εισβάλλουν στο δωμάτιο. Τελικά ο καρυοθραύστης κερδίζει τη μάχη και μεταμορφώνεται σε έναν όμορφο πρίγκηπα.
Στη δεύτερη πράξη η Κλάρα και ο πρίγκηπας – Καρυοθραύστης ξεκινούν για ένα μαγικό ταξίδι. περνούν από την Βασίλισσα του Χιονιού αλλά και από την χώρα των Ζαχαρωτών με την νεράιδα Ζαχαρένια. Η Κλάρα δεν θέλει να αποχωριστεί τον Καρυοθραύστη της, όμως την ημέρα των Χριστουγέννων καθώς ξυπνά κοντά στην οικογένειά της, το μόνο που κρατά στα χέρια της είναι ο Καρυοθραύστης, η κούκλα που της είχε χαρίσει ο νονός της.
