Το κρυπτογραφημένο χειρόγραφο έκρυβε καλά τα τελετουργικά του τάγματος.
Ο μύστης φοράει ένα φυλαχτό με ένα γαλάζιο μάτι στο κέντρο. Μπροστά του κείτεται γονατιστός ένας υποψήφιος, μέσα σε ένα δωμάτιο με κεριά, μικροσκόπια και χειρουργικά εργαλεία. Ήμαστε περίπου στο 1746. Η τελετή μύησης μόλις ξεκίνησε.Ο μύστης τοποθετεί ένα κομμάτι χαρτί μπροστά στον υποψήφιο και τον καλεί να φορέσει ένα ζευγάρι γυαλιά. «Διάβασε», τον προστάζει. Ο υποψήφιος προσπαθεί, αλλά το έργο φαίνεται μάταιο: η όρασή του είναι θολή και η σελίδα λευκή!
Ο υποψήφιος πληροφορείται ότι δεν πρέπει να πανικοβληθεί. Υπάρχει τρόπος να φτιάξει η όρασή του. Ο μύστης σκουπίζει τα μάτια του υποψηφίου με ένα πανί και διατάζει να ξεκινήσει το προπαρασκευαστικό στάδιο της εγχείρισης. Διαλέγει μια χειρουργική λαβίδα από το τραπέζι, την ώρα που τα υπόλοιπα μέρη της αδελφότητας ανάβουν τα κεριά τους.
Ο μύστης αρχίζει να αφαιρεί τρίχες από το φρύδι του υποψηφίου. Πρόκειται για τελετουργική διαδικασία: η σάρκα παραμένει ανέπαφη. Είναι η πρώτη από μια σειρά συμβολικές ενέργειες, «καμία εκ των οποίων δεν στερείται σημασίας», ενημερώνει τον υποψήφιο καθησυχαστικά ο μύστης. Ο υποψήφιος βάζει το χέρι του στο φυλαχτό του δασκάλου. «Προσπάθησε να το διαβάσεις τώρα», παροτρύνει ο μύστης τον υποψήφιο, αντικαθιστώντας ταυτόχρονα τη λευκή σελίδα με μια άλλη, γραμμένη στο χέρι. «Συγχαρητήρια, αδελφέ», λέει ο μύστης, «τώρα μπορείς να δεις».
Για περισσότερα από 250 χρόνια, το περιεχόμενο αυτής της σελίδας και οι λεπτομέρειες του τελετουργικού παρέμεναν επτασφράγιστα μυστικά. Ήταν καλά κρυμμένα πίσω από τον κώδικα του χειρογράφου, ένα μόνο από τα χιλιάδες που άφησαν παρακαταθήκη οι μυστικές κοινότητες και τα απόκρυφα τάγματα του 18ου και 19ου αιώνα. Στον κολοφώνα της δόξας τους, οι ερμητικές αυτές αδελφότητες, με πιο γνωστούς τους Μασόνους, μετρούσαν χιλιάδες μέλη, από την αποικιοκρατική Νέα Υόρκη μέχρι και την αυτοκρατορική Αγία Πετρούπολη.
Εξαιτίας φυσικά της μυστικής τους δράσης, λίγα είναι γνωστά για τις περισσότερες από τις οργανώσεις αυτές. Η «κάρτα μέλους» έληξε για τη συντριπτική πλειονότητα των μυστικών αυτών ταγμάτων εδώ και έναν αιώνα -με εξαίρεση τα διαπρεπέστερα εξ αυτών-, αφήνοντας τους κώδικές τους άθικτους, καθώς οι ιστορικοί εξόρισαν από το επιστημονικό τους πεδίο τα απόρθητα αυτά «μυθιστορήματα».
Η προσπάθεια αποκωδικοποίησης του χειρογράφου ξεκίνησε ως παιχνίδι ανάμεσα σε δύο φίλους, το οποίο θα κατέληγε βέβαια να εμπλέξει μια σειρά από ειδικούς σε διαφορετικά επιστημονικά αντικείμενα, από ιστορία των ιδεών μέχρι και μηχανές μετάφρασης. Όσο για τη σημαντικότητα του εγχειρήματος, ξεπερνά κατά πολύ το μεμονωμένο αυτό χειρόγραφο: κρυμμένες καλά στις δομές κωδίκων σαν κι αυτόν, βρίσκονται ιστορίες ριζοσπαστικών επιστημονικών, φιλοσοφικών, θεολογικών και πολιτικών ιδεών. Αυτό τουλάχιστον πιστεύουν οι ειδικοί και ο μόνος τρόπος να φανεί αν έχουν δίκιο είναι να «σπάσουν» αυτοί οι κώδικες.
Στην περίπτωσή μας, η αποκωδικοποίηση ξεκινά σε ένα εστιατόριο της Γερμανίας. Για χρόνια, η Christiane Schaefer και ο Wolfgang Hock θα συναντιόνταν σε τακτά διαστήματα στην ίδια ιταλική τρατορία του Βερολίνου. Οι δύο φιλόλογοι, ειδικοί στις αρχαϊκές γραφές, συζητούσαν για νεκρές γλώσσες και «σκοτεινούς» παπύρους.
Το φθινόπωρο του 1998, η Schaefer θα εγκατέλειπε το Βερολίνο μετακομίζοντας στο τμήμα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Ουψάλα, βόρεια της Στοκχόλμης. Ο Hock είχε ένα δώρο για την καλή του φίλη, για «τις μακρές χειμερινές νύχτες της Σουηδίας»: ένας μεγάλος καφέ φάκελος με περίεργα σύμβολα και την ένδειξη «άκρως απόρρητο» φιλοξενούσε εντός 100 και πλέον φωτοτυπίες από χειρόγραφο κείμενο που δεν έβγαζε απολύτως κανένα νόημα.
Βέλη, σχήματα, μαθηματικά σύμβολα, λατινικά γράμματα, φιγούρες του Κρόνου και της Αφροδίτης, ελληνικά γράμματα («π» και «α»), σημεία που δεν έβγαζαν κανένα νόημα: ήταν ξεκάθαρα ένα κρυπτογράφημα. Στις επίμονες ερωτήσεις της Schaefer για την προέλευση του χειρογράφου και το περιεχόμενό του, ο Hock απαντούσε ότι θα πρέπει να τα βρει μόνη της.
Λίγες μέρες αργότερα, στην Ουψάλα πλέον, η Schaefer θα ξανάνοιγε το φωτοτυπημένο χειρόγραφο και θα επιδιδόταν σε μια μάταιη προσπάθεια αποκωδικοποίησής του. Λίγους μήνες μετά, θα παρατούσε την απόπειρα μια και καλή.
Δεκατρία χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 2011, η Schaefer θα παρακολουθούσε ένα σεμινάριο στην Ουψάλα για την υπολογιστική γλωσσολογία. Ο κύριος ομιλητής ήταν ο Kevin Knight, ειδικός του Πανεπιστημίου της Δυτικής Καλιφόρνιας στη μηχανική μετάφραση – ένα είδος χρήσης αλγορίθμων για την αυτόματη μετάφραση από μια γλώσσα σε μια άλλη. Είχε μόλις συλλάβει έναν αλγόριθμο που μπορούσε να μεταφράσει την «Κόλαση» του Δάντη με βάση το μέτρο και τον ρυθμό της!
Ο Knight ειδικευόταν μάλιστα στα μεταφραστικά εγχειρήματα κρυπτογραφημένων κειμένων και είχε ήδη αναπτύξει αλγορίθμους για «σπάσιμο» κωδίκων, όπως ανέφερε και στη διάλεξή του. Όσο μεγαλύτερης έκτασης μάλιστα το κρυπτογράφημα, τόσο το καλύτερο, ανέφερε ο καθηγητής, ζητώντας παράλληλα από το κοινό να μάθει αν διέθετε κανείς κάνα τέτοιο χειρόγραφο.
«Παράξενο», είπε η Schaefer στον Knight στη δεξίωση που ακολούθησε τη διάλεξη, «συμβαίνει να έχω ακριβώς ένα τέτοιο πράγμα». Ένα αντίγραφο του κρυπτογραφήματος έφτανε στο γραφείο του Knight λίγες εβδομάδες αργότερα…
Στις 31 Μαρτίου, ο Knight ενημέρωνε με email τη Schaefer και το αφεντικό της, Beáta Megyesi, κοσμήτορα του τμήματος Φιλολογίας και Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Ουψάλα, ότι είχε σημειώσει μια μικρή πρόοδο, παραθέτοντας και δύο «σπασμένες» φράσεις από το χειρόγραφο. Η Schaefer κοίταξε την οθόνη με έκπληξη: είχε περάσει 12 χρόνια με το κρυπτογράφημα και ο Knight είχε «σπάσει» το όλο πράγμα μέσα σε λίγες εβδομάδες! Όσο για τη φράση, ήταν η αρχή της τελετής μύησης των νεοεισερχομένων μελών.
Τους επόμενους μήνες, οι Megyesi και Knight θα αντάλλαζαν άπειρα e-mails στην προσπάθεια πλήρους αποκρυπτογράφησης του κώδικα. Έμεναν ωστόσο κάποια σύμβολα που δεν είχαν «σπάσει», και η Schaefer κατάφερε μόνη της να αποκωδικοποιήσει μια σειρά σχημάτων που θα ολοκλήρωναν το παζλ: ψάχνοντας στα αρχεία του πανεπιστημίου, θα έβρισκε ότι πίσω από το χειρόγραφο κρυβόταν το μυστικό τάγμα της Γερμανίας που αποκαλούταν «Great Enlightened Society of Oculists».
Ήταν πράγματι τεράστια ανακάλυψη! Το τάγμα των Oculists [«οφθαλμίατροι»] έδρασε τον 18ο αιώνα, με σημαντικές για την εποχή έρευνες στην ανατομία του ματιού και τη συμβολική του, όπως εγχειρίσεις οφθαλμών για τη θεραπεία του καταρράκτη. Εγκατεστημένοι στην πόλη Wolfenbüttel της Γερμανίας, οι Oculists προήγαγαν την οφθαλμολογική έρευνα, συνάμα με τις μυστικιστικές τελετές τους. Το σύμβολό τους, το «χέρι», αντιπροσώπευε τις χειρουργικές ικανότητες των μελών του, ενώ ήταν από τα λίγα προωθημένα τάγματα που επέτρεπαν και γυναίκες στις τάξεις τους. Η Schaefer επικοινώνησε με τα δημοτικά αρχεία της πόλης Wolfenbüttel, τα οποία διέθεταν συλλογή αντικειμένων των Oculists, καθώς και κωδικοποιημένα αρχεία σαν και το δικό της.
Παρά την αποκωδικοποίησή του ωστόσο, το χειρόγραφο δεν έβγαζε νόημα στον αμύητο του 20ού αιώνα. Τελετουργικά και διαδικασίες παρέμεναν στο σκοτάδι, γι’ αυτό και ζητήθηκε η συνδρομή ιστορικών των ιδεών, όπως ο Andreas Önnerfors. Αποδείχτηκε λοιπόν πως στον σκοταδισμό της εποχής, οι κρυφές αυτές κοινότητες ήταν οι θεματοφύλακες της δημοκρατίας, της σύγχρονης επιστήμης και της «οικουμενικής» θρησκείας.
Οι Oculists ωστόσο ήταν περισσότερο ριζοσπάστες από τα περισσότερα μυστικιστικά τάγματα: καλούσαν τα μέλη τους σε επανάσταση κατά της τυραννίας της εκκλησίας και του σκοταδισμού που στερεί τον άνθρωπο από την πραγματική του ελευθερία. Στα όρια της εποχής του, περί τα 1740, η δράση του τάγματος θα έμοιαζε με συνωμοσία τρομοκρατικής οργάνωσης.
Για τον ιστορικό Önnerfors, η αποκωδικοποίηση του χειρογράφου Copiale ήταν σημαντική συνεισφορά στο πεδίο της γνώσης. Οι Oculists θεωρούνταν από τους ιστορικούς επί μακρόν ως οι πρόδρομοι των χειρουργών, πλέον όμως ήταν και πολλά περισσότερα από ερασιτέχνες γιατροί.
Στις 25 Οκτωβρίου 2011, η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε άρθρο για την ιστορία του χειρογράφου Copiale, εστιάζοντας κυρίως στις τεχνικές αποκωδικοποίησης του Knight. Πριν από την αποκρυπτογράφηση του κειμένου, οι Oculists ήταν σχεδόν άγνωστοι. Τώρα αποκαλυπτόταν η πλούσια δράση τους, καθώς και η συνεισφορά τους στην οφθαλμολογική επιστήμη.
Η μελέτη του χειρογράφου, παρά το αρχικό «σπάσιμο» του κρυπτογραφημένου κώδικα, δεν έχει ακόμα αποκαλύψει το πλήρες νόημα του κειμένου, ούτε και φώτισε τη δράση του μυστικού τάγματος. Ελέγχονται οι σχέσεις τους με τους Μασόνους, αν και το κείμενο ανθίσταται σθεναρά στις απόπειρες ουσιαστικής πρόσβασης στις πληροφορίες του. Ό,τι λάμβανε χώρα στις τελετές τους ίσως να μείνει για πάντα μυστικό…
Πηγή: newsbomb.gr
