Ευδαιμονισμός, Ηδονισμός – φιλοσοφικές θεωρίες με σκοπό την απόλαυση

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ:

Ο ΗΔΟΝΙΣΜΟΣ είναι μια φιλοσοφική θεωρία, που θεωρεί υπέρτατο αγαθό και σκοπό της ζωής την ηδονή, πνευματική και υλική. Συχνά ταυτίζεται με τον ωφελιμισμό και τον ευδαιμονισμό. Ο Ηδονισμός αναπτύχθηκε από τον Αρίστιππο τον Κυρηναίο (4ος αι. π.Χ.), που τροποποίησε τη Σωκρατική άποψη και ταύτισε την ηδονή με το αγαθό. Οι οπαδοί του Αρίστιππου (Ηγησίας Πεισιθανάτιος κ.ά.) ανήκαν στην “Κυρηναϊκή Σχολή” ή στη “Σχολή των Ηδονικών”.

ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΣΜΟΣ, είναι η φιλοσοφική και ηθική θεωρία, κατά την οποία σκοπός του ανθρώπου πρέπει να είναι η ευτυχία, η καλή τύχη (ή ευδαιμονία) καθώς και η επιδίωξη της ατομικής και της κοινωνικής ευτυχίας. Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος νιώθει ευτυχία, πράττοντας και επιδιώκοντας πάντοτε το αγαθό. Οι περισσότεροι φιλόσοφοι της σχολής αυτής ταυτίζουν την αναζήτηση της ευδαιμονίας περισσότερο στον πνευματικό τομέα παρά στον υλικό. Εδώ έγκειται και η κύρια διαφορά της θεωρίας με τον ηδονισμό. Στην αρχαία Ελλάδα οι γνωστότερες θεωρίες για τον Ευδαιμονισμό είναι τέσσερις: η (απόλυτα) ηδονιστική, που κηρύσσει ότι η ευδαιμονία (ευτυχία) έγκειται στην άμεση ηδονή, η επικούρεια, που ισχυρίζεται ότι η προσωπική ευδαιμονία είναι ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Η αριστοτέλεια θεωρία πρέσβευει ότι η ευδαιμονία γίνεται αγνότερη και ισχυρότερη όσο η συμπεριφορά του πλησιάζει τη θεία γνώση. Τέλος, η στωική άποψη, διδάσκει την ευδαιμονία με ασκητικά μέσα. Σήμερα ως ευδαιμονισμός ορίζεται η αναζήτηση κοινωνικών και οικονομικών επιδιώξεων. Κοντά στον Ηδονισμό βρίσκεται και η νεότερη θεωρία του Ωφελιμισμού. ΩΦΕΛΙΜΙΣΜΟΣ ονομάζεται το σύστημα Ηθικής που συνδέεται έμμεσα με τον ηδονισμό και τον αρχαίο ευδαιμονισμό και περιέχεται στη θεωρία του Τόμας Χομπς, του Τζον Στιούαρτ Μιλλ και του Χέρμπερτ Σπένσερ. Κατ’ αυτή τη θεωρία η ευτυχία είναι υποκειμενική, ενώ το συμφέρον έχει κάτι το αντικειμενικό.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Ο Επίκουρος δεν αναμίχθηκε ποτέ στην πολιτική. Ο ίδιος έλεγε: «Μερικοί άνθρωποι, εκτός του ότι θέλουν να γίνουν διάσημοι ή σεβαστοί, συμμετέχουν σε πολιτικές ομάδες πιστεύοντας πως με αυτό τον τρόπο διασφαλίζονται απέναντι στους άλλους ανθρώπους.” Ενώ πρόσθετε: “Άν νοιώθουν ασφαλείς, τότε έχουν αυτό το αγαθό από την φύση τους (και επομένως δεν τους χρειάζεται η συμμετοχή). Αν νοιώθουν ανασφαλείς, τότε ακολουθούν μάταια τις παρορμήσεις τους, οδηγούμενοι σε ψευδαισθήσεις.” Ο Επίκουρος δεν έδειχνε εκτίμηση στον πλούτο και το χρήμα, πρεσβεύοντας τη λιτότητα στη ζωή λέγοντας: “Η ταραχή της ψυχής δεν καταπραΰνεται ούτε η αληθινή χαρά αποκτάται με την κατοχή πλούτου. Το ψωμί και το νερό δίνουν μεγαλύτερη ευχαρίστηση όταν προσφέρονται σε κάποιον που τα έχει ανάγκη. Μια απλή σούπα θα δώσει ίση ευχαρίστηση με ένα πολυτελές γεύμα, για να εκλείψει το δυσάρεστο αίσθημα έλλειψης τροφής.” Ο Επίκουρος ουσιαστικά διαμόρφωσε ένα φιλοσοφικό σύστημα βασισμένο στον άνθρωπο και την προσωπική του ευτυχία (όπως τουλάχιστον αυτός την οριοθετούσε). Δεν πίστευε στην αθανασία της ψυχής ενώ ήταν περισσότερο κοντά στην αθεϊα. Έθεσε το άτομο στο κέντρο της φιλοσοφίας του, και δίδαξε μια στάση ζωής προσανατολισμένη στην επίτευξη της προσωπικής ηδονής, χωρίς αυτή η ηδονή να έχει το περιεχόμενο που της δίνουμε συνήθως. Εστιάζεται κυρίως στην απουσία οποιουδήποτε πόνου.
Κατά τον Αρίστιππο: “η ηδονή δι’ αυτήν αιρετή και αγαθόν”. Ο άνθρωπος, πίστευε, πρέπει να απολαμβάνει την ηδονή, χωρίς να κυριαρχείται από αυτήν. Έλεγε: “έχω και ουκ έχομαι”. Η ηδονή προηγείται από τους ηθικούς κανόνες, οι οποίοι πρέπει να παραμερίζουν όταν την εμποδίζουν. Η ηθική του Επικούρου ξεκινάει από την ηδονή, η οποία είναι “αρχή και τέλος του μακαρίως ζήν”, “πρώτον αγαθόν τούτο και σύμφυτον”, “πάσα ουν ηδονή αγαθόν, καθάπερ αλγηδών πάσα κακόν”. Βέβαια, ο Επίκουρος δεν έδινε προτεραιότητα στις υλικές και αισθησιακές ηδονές, γιατί πρότασσε τις πνευματικές ηδονές. Ισχυριζόταν ότι είναι εσφαλμένη η ταύτιση μεταξύ της ηδονής και της αισθησιακής απόλαυσης. Μεγαλύτερη αξία έχουν οι ηδονές της ψυχής.