Τα Χριστούγεννα συνδέονται με το πνεύμα των ημερών για κάποιους, έτσι όπως ακριβώς προστάζει η συγκεκριμένη γιορτή. Λαμπιόνια που ανάβουν, κεριά που τρεμοπαίζουν, γιορτινά γλυκίσματα, που βγαίνουν μοσχομυρωδάτα από το φούρνο, συνθέτουν το πορτρέτο της αισιόδοξης διάθεσης. Φαντάζουν όμως, όλα ιδανικά ή μήπως όχι; Τα Χριστούγεννα δεν ηχούν πάντοτε, υπό τους ρυθμούς των “Jingle Bells”, καθώς συχνά έχουν κάτι από “Christmas Blues”. Και οι στολισμένες βιτρίνες μαζί με τις χρωματιστές γιρλάντες πολλές φορές, εντείνουν τα αισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης και μελαγχολίας, σύμφωνα με την ψυχολόγο, κα. Ιωάννα Τσαμπαλάτη- Βακαλοπούλου.
Η “χριστουγεννιάτικη κατάθλιψη”, μοιάζει σχήμα οξύμωρο, καθώς οι γιορτές των Χριστουγέννων προσφέρονται για “αισιοδοξία”, ξεκούραση και διασκέδαση με αγαπημένα πρόσωπα. Παρόλο που οι δύο έννοιες είναι φαινομενικά, αντίθετες, συνδέονται μεταξύ τους με διάφορους δεσμούς. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως η κατάθλιψη των γιορτών δεν είναι κλινική, εφόσον τα συμπτώματα εμφανίζονται, μόνο κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, και το άτομο στη συνέχεια, επιστρέφει λειτουργικό στην καθημερινότητά του.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο, κα. Ιωάννα Τσαμπαλάτη- Βακαλοπούλου, τα συμπτώματα της “κατάθλιψης” μπορεί να εντοπίζονται στο συναίσθημα, (θλίψη, απογοήτευση), αλλά και στη συμπεριφορά (παραμονή στο σπίτι και αποφυγή εξόδων, κλάμα, υπερυπνία, αδυναμία άντλησης ευχαρίστησης από δραστηριότητες, εσωστρέφεια). Οι λόγοι που κατακλυζόμαστε από αρνητικά συναισθήματα τη συγκεκριμένη περίοδο, ποικίλλουν. “Το δικαίωμα να μένει κανείς μόνος χάνεται, σε μία κοινωνία, που επιτάσσει ότι τις ημέρες των εορτών ‘πρέπει’ να περνούμε το χρόνο μας, με άλλους ανθρώπους. Έτσι, το άτομο αρχίζει να νιώθει ενοχικά σε κάθε αντίθετη περίπτωση”.
Ένας ακόμη λόγος που στέκεται αφορμή για να μελαγχολήσουμε είναι πως δεδομένου ότι έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, λόγω των διακοπών, στρεφόμαστε προς τον εαυτό μας και συχνά, κάνουμε αυτοκριτική για όσους από τους στόχους είχαμε θέσει τη χρονιά που φεύγει και δεν καταφέραμε να επιτύχουμε. Ανασταλτικός παράγοντας της αισιόδοξης διάθεσης στέκεται και η καταναλωτική κοινωνία στην οποία έχουμε μυηθεί, η οποία προστάζει ότι γιορτές σημαίνουν δώρα: ” δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, δώρα σε παιδιά, φίλους…”. Το καταθλιπτικό συναίσθημα βιώνεται από τη δυσκολία να ικανοποιήσουμε αυτή την -κατασκευασμένη από την κοινωνία- ανάγκη μας.
Μία σημαντική μερίδα μελετητών ρίχνει τα βάρη στην οικονομική κρίση. Η θλίψη όμως, ανέκαθεν “κυκλοφορούσε” στο δρόμο μαζί με τις χριστουγεννιάτικες επιγραφές.
Ωστόσο, η καταθλιπτική διάθεση στις γιορτές είναι ένα φαινόμενο που προϋπήρχε. “Η κατάθλιψη αφορά εν γένει, τις διακοπές, ακόμα και τα σαββατοκύριακα. Πηγή του προβλήματος, στις περιπτώσεις αυτές φαίνεται να είναι και το γεγονός ότι “βγαίνουμε” από το συνηθισμένο μας πρόγραμμα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει παράλληλα, στρες, αμηχανία”.
Στη σύνθεση του χριστουγεννιάτικου κλίματος, η εικόνα της χαρούμενης οικογένειας, που ξετυλίγει δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν παραλείπεται ποτέ και στολίζει τις περισσότερες διαφημίσεις και κινηματογραφικές ταινίες. Η απουσία σύνδεσης αυτής της εικόνας με την πραγματική ζωή ίσως, είναι μία ακόμη “τροφή” για μελαγχολία, σύμφωνα με τον ψυχολόγο, Adam K. Anderson του Πανεπιστημίου του Toronto.
“Με μελαγχολούν τα ‘πρέπει’ των Χριστουγέννων”. Πρέπει πάντα να στολίζεις δέντρο, να ψάχνεις δώρα, να συναντάς ανθρώπους υπερβολικά χαρούμενους, χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος”.
“Τι στα αλήθεια, σημαίνουν πια, τα Χριστούγεννα; Περισσότερες τσάντες από ψώνια έστω και αγορασμένα με click away; Μελαγχολώ στην ιδέα πως η αγάπη κρύβεται πίσω από δύο επιφανειακά δώρα”.
“Η μαγεία που κουβαλούν τα Χριστούγεννα με κάνει να συνειδητοποιήσω πως τα πράγματα στη ζωή μου δεν είναι καθόλου μαγικά”.
“Ο κόσμος τρέχει σαν τρελός, πηγαίνει στα μαγαζιά. Αναρωτιέμαι… μόνο εμένα έχει χτυπήσει η ανεργία και δεν έχω χρήματα;”
“Κάθε χρόνο, τέτοιες ημέρες τα ερωτευμένα ζευγαράκια ποστάρουν φωτογραφίες. Είτε βρίσκομαι σε σχέση είτε όχι, η εικόνα αυτή με γεμίζει μελαγχολία”.
Είτε μέσα από επιστημονικές είτε μέσα από απλές εξηγήσεις, η μελαγχολία παραμονεύει στις γιορτές. Οι προτάσεις για την καταπολέμησή της, είναι απλές και υλοποιήσιμες:
1. “Να φτιάξουμε μόνοι μας ένα πρόγραμμα για τις διακοπές μας που να μας ικανοποιεί, εντάσσοντας δραστηριότητες που μας προκαλούν ευχαρίστηση και που μέσα στην καθημερινότητά μας δεν έχουμε την ευκαιρία να ασκήσουμε.
2. Να βρούμε χρόνο να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να του προσφέρουμε την ξεκούραση που χρειάζεται.
3. Συναναστροφή με αγαπημένα πρόσωπα δε σημαίνει ακριβά δώρα. Μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας οτιδήποτε και να το προσφέρουμε”.
Η πραγματική ικανοποίηση άλλωστε, στις ανθρώπινες σχέσεις προκύπτει από δώρα συμβολικά και πράξεις αγάπης, όχι από υλικά αντικείμενα… Η πρόταση λοιπόν, της ψυχολόγου είναι να αποτινάξουμε από πάνω μας, τα βάρη των καταναγκαστικών δώρων και της υποχρεωτικής χαράς. Μόνο τότε η μελαγχολία θα παραχωρήσει αβίαστα τη θέση της, στην αισιοδοξία.
